W Internecie coraz częściej dochodzi do łamania przepisów prawa związanych
z rozpowszechnianiem wizerunku. Aktywni internauci upowszechniają, modyfikując, powielają wizerunki nie tylko znanych osób, których zdjęcia znaleźli w sieci, ale także wizerunki swoje i swoich najbliższych członków rodziny. Brak refleksji w tej mierze skutkować może sankcjami o charakterze cywilnoprawnym. Pamiętać bowiem należy,
że w procesie o ochronę prawa do wizerunku osoba rozpowszechniająca wizerunek ma obowiązek wykazać, że jego działanie nie było bezprawne, to na niej też spoczywa ciężar dowodu, że rozpowszechnianie wizerunku nie wykroczyło poza uzyskany zakres zezwolenia
i określony cel.
Co powinien wiedzieć internauta, aby rozpowszechniać wizerunek zgodnie z prawem, nie narażając się na negatywne konsekwencje. Ochrona wizerunku znajduje się w Ustawie
o prawie autorskim i prawach pokrewnych, art. 81 zawiera zapis mówiący o tym, że rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej, to nic innego jak publiczne udostępnienie. Ochronę prawną wizerunku przewidują przepisy prawa autorskiego, chronią one wizerunek w sytuacji, gdy doszło do rozpowszechnienia wizerunku
z naruszeniem Ustawy o prawie autorskim (art. 81) i prawach pokrewnych, czyli np. wówczas gdy doszło do rozpowszechnienia wizerunku bez zgody osoby portretowanej. Postanowienia tej ustawy, mają zasadnicze znaczenie dla kwestii ochrony wizerunku w Internecie. Także Kodeks cywilny chroni wizerunek, uznając go za jedno z dóbr osobistych człowieka. Dobra osobiste to wartości o charakterze niemajątkowym, wiążące się z osobowością człowieka
i uznane powszechnie w społeczeństwie. Prawo cywilne chroni wizerunek niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. Przepisy chroniące wizerunek są także
w Kodeksie karnym, zakazuje on pod groźbą kary, podszywania się pod inną osobę oraz wykorzystywania jej wizerunku lub innych jej danych osobowych w celu wyrządzenia
jej szkody majątkowej lub osobistej, jest to tzw. kradzież tożsamości, opisana
w art. 190 a par 2 KK. Wizerunek chroniony jest także przez Prawo prasowe oraz Ustawę
o ochronie danych osobowych, akty te jako zasadę legalności rozpowszechniania wizerunku statuują zgodę podmiotu, którego wizerunek ma zostać utrwalony.
Pojęcie wizerunku ma określone znaczenie, wizerunek definiowany jest jako dostrzegalne, fizyczne cechy człowieka, tworzące jego wygląd i umożliwiające jego identyfikację. Wizerunek może także dotyczyć tzw. dodatkowych elementów określających człowieka co do tożsamości – związanych np. z wykonywanym zawodem, sposobem ubierania się, sposobem poruszania się i kontaktowania z otoczeniem. Tak rozumiany wizerunek podlega ochronie, o ile został utrwalony lub zapisany za pomocą: wiernego portretu malarskiego, stylizacji postaci, fotografii, zdjęcia reporterskiego, rozpoznawalnej podobizny, utworu audiowizualnego np.: filmu, reklamy, teledysku; wycinanki sylwetki, karykatury lub maski artystycznej (sztucznie wykreowany wizerunek artysty). Nie jest wizerunkiem, chronionym przez prawo autorskie, tzw. wizerunek piśmienniczy, rozumiany jako mniej lub bardziej wierny opis osoby przedstawiony w formie literackiej; imię i nazwisko osoby fizycznej; wizerunek miasta lub firmy – rozumiany jako pozytywne skojarzenia lub zdjęcie oraz tzw. wizerunek audialny (głos człowieka). Dobra te mogą być chronione m.in. za pomocą konstrukcji dóbr osobistych, jako np. dobre imię osoby fizycznej czy reputacja firmy.
Rozpowszechnianie wizerunku wymaga pozwolenia przez osoby na nim przedstawione, co to oznacza w praktyce: po pierwsze należy pytać osoby, których wizerunek utrwalamy, czy wyrażają zgodę na jego rozpowszechnienie, czyli publiczne udostępnienie niedookreślonej grupie osób, np. w reklamie internetowej, czy w filmie na YouTube. Za publiczne udostępnienie uznaje się także zamieszczenie na stronie portalu internetowego tzw. głębokiego linku umożliwiającego otwarcie witryny, na której znajdują się wizerunki osób. Podobnie o zgodę na rozpowszechnienie wizerunku starać się musi artysta malarz, który wystawia w galerii portret swojego modela oraz imprezowicz, który umieszcza na FB zdjęcia z imprezy z wizerunkami znajomych. W sytuacji jednak, gdy rzeczony imprezowicz wysyła do znajomego mailem te same zdjęcia, do rozpowszechnia nie dochodzi, tym samym nie ma konieczności uzyskania zgody osób których wizerunki utrwalono.
Zezwolenie na rozpowszechnianie wizerunku w żadnym stopniu nie może budzić wątpliwości. Zezwolenie na rozpowszechnianie wizerunku jest formą oświadczenia woli człowieka mającego pełną zdolność do czynności prawnych, tzn. człowieka pełnoletniego (który ukończył 18. rok życia ) i nie jest ubezwłasnowolniony. Zezwolenie to, może zostać wyrażone przez w każde zachowanie ludzkie, które wyraża wolę wywołania określonych skutków prawnych (tu: wyrażenia zgody) w sposób dostateczny tzn. wystarczający. Oświadczenia woli mogą przybierać różną formę np. w Sejmie podczas głosowania formą oświadczenia woli jest podniesienie ręki, w innych sytuacjach kiwnięcie głową etc. Oświadczenie takie musi być nadto: wolne od przymusu fizycznego, zrozumiałe dla odbiorcy oraz – co oczywiste – uzewnętrznione. Choć prawo autorskie nie przewiduje żadnej szczególnej formy dla ważności dokonania tej czynności prawnej, to w literaturze wskazuje się, że decyzja o rozpowszechnianiu wizerunku winna być związana z pełną świadomością portretowanego co do przyszłej formy przedstawienia jego wizerunku, miejsca i czasu publikacji, zestawienia
z innymi wizerunkami, towarzyszącego komentarza lub reklamowego wykorzystania wizerunku. Oznacza to, że należy powiedzieć osobie, od której chcemy uzyskać zgodę na rozpowszechnianie wizerunku o tym np. gdzie będzie on opublikowany. Zezwolenie na rozpowszechnienie winno być uzyskane najpóźniej przed samym aktem rozpowszechnienia. Można je cofnąć, jednak z reguły nie później, jak do czasu upublicznienia wizerunku.
Kiedy ktoś rozpowszechni Twój wizerunek bez Twojej zgody, zawsze przysługują Ci określone środki prawne. Ponieważ wizerunek jest dobrem osobistym, podlega on ochronie na mocy Art.24 Kodeksu cywilnego. W sytuacji gdy jeszcze nie doszło do bezprawnego rozpowszechnienia, ale wszystko wskazuje na to, że tak się stanie (a zatem Twoje dobro prawne w postaci wizerunku jest zagrożone), możesz żądać jego zaniechania. Jeżeli dowiadujemy się, że ktoś bezprawnie rozpowszechnia nasz wizerunek, w pierwszej kolejności możemy zażądać od tej osoby zaniechania działania. Jeśli mimo tego dana osoba nie przestanie naruszać naszego wizerunku, możemy wnieść przeciw niej sprawę do sądu i żądać zadośćuczynienia pieniężnego albo zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. W sytuacji, gdy
w wyniku bezprawnego rozpowszechniania wizerunku doszło do powstania szkody, takiej jak np. utrata dobrego imienia, mamy możliwość żądać również, aby osoba, która do niej doprowadziła, usunęła skutki swojego działania. W szczególności, aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści oraz formie, czyli np. przeprosiła nas na łamach gazety.
W przypadku szkody niemajątkowej, takiej jak np. doświadczenie wstydu czy upokorzenia, możemy również zażądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany przez nas cel społeczny. Jeżeli wskutek naruszenia naszego wizerunku została wyrządzona szkoda majątkowa, np. utraciliśmy zarobek, możemy żądać naprawienia szkody poprzez zasądzenie odszkodowania równoważnego powstałej szkodzie. Oprócz tego masz prawo żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy na wskazany cel społeczny.
Podsumowując, polskie prawo gwarantuje każdemu z nas ochronę wizerunku. Zasadą jest, że nikt nie może rozpowszechniać wizerunku osoby trzeciej bez jej zgody. Mamy prawo sprzeciwić się każdemu przypadkowi rozpowszechniania naszego wizerunku bez zezwolenia
i żądać naprawienia powstałej szkody.
