Największą grupą zagrożoną cyberprzemocą jest młode pokolenie użytkowników Internetu są to dzieci i młodzież. Często zachowania agresywne z otaczającej nas przestrzeni przenoszone są do środowiska cyfrowego czyniąc wiele szkód wszystkim jego uczestnikom, tj. cyberofiarom, cyberświadkom i cybersprawcom. Stawia to przed nami wyzwania – dla pokolenia dorosłych – jako cel w zapobieganiu i rozpoznawaniu zjawiska cyberprzemocy.
Cyberprzemoc to przemoc z użyciem technologii informacyjnych i komunikacyjnych, głównie Internetu oraz telefonów komórkowych. Przybierając często różne formy zjawiska
a to: nękanie, straszenie, zastraszanie, prześladowanie, wyśmiewanie, szantażowanie z użyciem Internetu i urządzeń elektronicznych, rozsyłanie lub publikowanie ośmieszających, kompromitujących informacji, zdjęć, filmów z użyciem sieci, podszywanie się pod kogoś wbrew jego woli, a także włamywanie się na konta pocztowe i konta komunikatorów w celu rozsyłania prywatnych lub fałszywych informacji, tworzenie ośmieszających memów
i fałszywych profili w mediach społecznościowych, etc. Do tego celu cyberprzemocy wykorzystuje się głównie: pocztę elektroniczną, komunikatory, strony internetowe, czaty, blogi, grupy dyskusyjne, serwisy społecznościowe, SMS i MMS.
Znęcanie się rówieśników nie jest niczym nowym, ale za sprawą Internetu sprawcy mają ułatwione zadanie i większą siłę rażenia. Bez wsparcia dorosłych, ofiary same mogą sobie nie poradzić. Z przemocą za pośrednictwem Internetu zetknęło się już się prawie 40 proc. uczniów, blisko 30 proc. rodziców i 45 proc. Nauczycieli. Z badań tych także wynika , że większość tego typu zdarzeń nie jest ujawniana. Cyberprzemoc – jako agresja elektroniczna, cyberstalking lub cybermobbing – charakteryzuje się wysoką anonimowością sprawców, co ośmiela ich w działaniu. Cyberprzemoc można nazwać chuligaństwem internetowym, działania są podobne jak tradycyjni chuligani, tylko że w środowisku internetowym „chuligani” mają możliwość m.in. zarabiania na obrażaniu ludzi bez braku poszanowania ich godności i ich podstawowych praw jako człowieka. Zauważyć należy, że przemoc w sieci nie jest wyłącznie domeną ludzi z patologicznych środowisk. Znęcanie się nad osobami bliskimi występuje też dość często wśród tzw. białych kołnierzyków, jest ono często bardzo perfidne.
Przemoc w sieci ma wiele twarzy, oprócz upowszechniania kompromitujących kogoś treści czy włamywania się na cudze konta, te inne twarze to m.in.: hejt (obraźliwy, wulgarny lub agresywny komentarz zamieszczony w internecie); grożenie lub szantażowanie; tworzenie lub rozpowszechnianie obrazów przemocy; namawianie do zrobienia komuś krzywdy; namawianie kogoś do samobójstwa; uporczywe nagabywanie lub obserwowanie kogoś; naruszanie prywatności innej osoby; przemoc seksualna (namawianie do seksu, wulgarny język dotyczący sfery seksualnej, udostępnianie obrazów lub nagrań z podtekstem seksualnym).
A zatem, nie można lekceważyć nawet najmniejszych przejawów cyberprzemocy. Dorośli często przechodzą obok takiego faktu dość obojętnie, a to m.in.: epitet: „gruba świnia”, nadany przez rówieśników, może rozpocząć poważne problemy w życiu dziecka.
Internet oferuje nie tylko dużą anonimowość, ale też zapewnia dystans między sprawcą a jego ofiarą, co może wytwarzać poczucie odrealnienia, prowadzić do desensytyzacji
i depersonalizacji. Potencjalni sprawcy mają poczucie bezpieczeństwa co ośmiela ich do bardziej agresywnego i bezczelnego działania. Często w Internecie, to co na pierwszy rzut oka może jawić się jako coś niewinnego, czy neutralnego – to w praktyce, po odtworzeniu okazuje się zawierać szkodliwe lub niebezpieczne treści. Dostępne w Internecie szkodliwe treści wywołują u odbiorców negatywne skutki, począwszy od wywoływania negatywnych emocji
i promowania niebezpiecznych zachowań, aż po głębokie zaburzania w rozwoju psychoseksualnym dzieci i młodzieży.
Czy można uchronić dzieci przed cyberprzemocą? Od najmłodszych lat trzeba budować z dzieckiem pozytywną relację opartą na zaufaniu, wypracowując takie porozumienie i dobrą komunikację, tak aby dziecko samo przyszło do nas, żeby nam powiedzieć, że ma jakiś problem, albo że ktoś mu zrobił coś złego. Rodzice muszą wiedzieć w jakie gry gra jego dziecko, co w nich jest zawarte, a także co ogląda w internecie. Rodzic powinien zachęcić, by dziecko chętnie uczestniczyło w atrakcyjnych dla nich zajęciach pozaszkolne, np. sportowych czy artystycznych, warto podsuwać dziecku takie zajęcia, które powinny być zgodne z jego predyspozycjami i zainteresowaniami oraz jego możliwościami .Nie zawsze jednak, pomimo starań i troski rodziców, udaje się uchronić dziecko przed cyberprzemocą. Nie ma też, uniwersalnej recepty na to jak rozpoznać, że dane dziecko padło ofiarą przemocy internetowej. Dlatego też, trzeba je uważnie obserwować. Kiedy zauważymy, że dziecko zmieniło swoje dotychczasowe zachowanie, np. ktoś był dotąd gadatliwy, a nagle stał się cichy, albo odwrotnie, trzeba się dowiedzieć czy nie dzieje się coś złego. Oznaką problemów mogą być też: ponury nastrój, kłopoty ze snem, z jedzeniem, nauką, rezygnacja z zainteresowań, drażliwość, skrywany płacz czy też wzrost agresji.
Walka z zagrożeniami internetowymi nie jest jednak prosta i łatwa, a profilaktykę powinni realizować nie tylko rodzice, ale przede wszystkim szkoły i wszystkie instytucje edukacyjne, obejmując psychoedukacją i rozmowami o grożących konsekwencjach, np.- prawnymi gdy się jest sprawcą przemocy w sieci, uświadamianie świadkom, że nie powinni być bierni wobec obserwowanej agresji elektronicznej, winni zgłaszać nieodpowiednie treści do administratorów stron, nauczycieli, opiekunów, na Policję. Uświadamianie internautów, że powielanie i udostępnianie innym przykrych dla ofiary treści to współuczestniczenie w akcie przemocy i to jest karalne. Cybersposoby na cyberprzemoc to kolejna linią obrony, którą dysponują rodzice to tzw. profilaktyka techniczna, chodzi o wszelkiego rodzaju techniczne możliwości blokowania dostępu dzieciom do nieodpowiednich treści. Z informacji tej można się dowiedzieć m.in. kiedy najlepiej dać dziecku pierwszego smartfona czy tablet, jak często
i intensywnie – z perspektywy zdrowia – dziecko może korzystać z takich urządzeń, a także jak: ustalić z dzieckiem zasady korzystania z Internetu, udostępniać dziecku jedynie pozytywne i bezpieczne treści, rozmawiać z dzieckiem o jego doświadczeniach w sieci, skonfigurować ustawienia bezpieczeństwa w komputerze lub smartfonie, zainstalować na urządzeniu
z dostępem do Internetu program do kontroli rodzicielskiej.
Przypadek cyberprzemocy może zostać ujawniony przez ofiarę, świadka (np. innego ucznia, nauczyciela, rodzica) lub osobę bliską ofierze (np. rodzice, rodzeństwo, przyjaciele).
W każdym przypadku należy ze spokojem wysłuchać osoby zgłaszającej i okazać jej wsparcie. Podziękować za zaufanie i zgłoszenie tej sprawy.
• Jeśli zgłaszającym jest ofiara cyberprzemocy, podejmując działania, przede wszystkim należy okazać wsparcie, zachowaniem jej podmiotowości i poszanowaniem jej uczuć. Potwierdzić, że ujawnienie przemocy jest to bardzo dobra decyzja. Taką rozmowę należy przeprowadzić
w miejscu zapewniającym ofierze bezpieczeństwo.
• Jeśli osobą zgłaszającą nie jest ofiara, na początku prosimy o opis sytuacji, także
z zachowaniem podmiotowości i poszanowaniem uczuć osoby zgłaszającej (np. strach przed byciem „kapusiem”, obawa o własne bezpieczeństwo).
W każdej sytuacji w trakcie ustalania okoliczności trzeba ustalić charakter zdarzenia (rozmiar szkody, jednorazowość/powtarzalność).
Realizując procedurę informacyjną o sprawcy cyberprzemocy, należy unikać działań, które mogłyby wtórnie stygmatyzować ofiarę lub sprawcę, np.: wywoływanie uczniów z lekcji, konfrontowanie ofiary i sprawcy, wytykanie palcami itp. Trzeba dokonać oceny czy zdarzenie wyczerpuje znamiona cyberprzemocy, czy jest np. niezbyt udanym żartem (wtedy trzeba podjąć działania profilaktyczne mające na celu niedopuszczenie do eskalacji tego typu zachowań stronę cyberprzemocy). W pierwszej kolejności należy udzielić wsparcia ofierze. Musi się ona czuć bezpieczna i otoczona opieka przez dorosłych. Na poczucie bezpieczeństwa dziecka wpływa fakt, że wie ono, iż szkoła podejmuje kroki w celu rozwiązania problemu. Podczas rozmowy z uczniem – ofiara cyberprzemocy – należy zapewnić go, że nie jest winny zaistniałej sytuacji oraz ze nikt nie ma prawa zachowywać się w ten sposób wobec niego, a także podkreślić, że dobrze zrobił, ujawniając sytuację. Należy okazać zrozumienie dla jego uczuć, w tym trudności z ujawnieniem okoliczności wydarzenia, strachu, wstydu. Trzeba podkreślić, że szkoła nie toleruje przemocy i że zostaną podjęte odpowiednie procedury interwencyjne. Należy poinformować ucznia o krokach, jakie może podjąć szkoła i sposobach, w jakich może zapewnić mu bezpieczeństwo. Należy pomóc ofierze, rodzicom ofiary w zabezpieczeniu dowodów, zerwaniu kontaktu ze sprawca, zadbaniu o podstawowe zasady bezpieczeństwa online (np.: nieudostępnianie swoich danych kontaktowych, kształtowanie swojego wizerunku itd.). Pomoc ofierze nie może kończyć się w momencie zakończenia procedury. Należy monitorować sytuacje, „czuwać” nad bezpieczeństwem, np. zwracać uwagę, czy nie są podejmowane wobec ofiary dalsze działania przemocowe, obserwować, jak sobie radzi
w grupie po ujawnionym incydencie cyberprzemocy. W czynne działania należy także włączyć rodziców/opiekunów ofiary – i na bieżąco informować ich o sytuacji, pamiętając przy tym
o podmiotowym traktowaniu dziecka. W trakcie rozmowy z dzieckiem lub jego rodzicami/opiekunami, jest wskazane aby zaproponować pomoc specjalisty (np.: psychologa szkolnego, psychologa w poradni psychologiczno-pedagogicznej) oraz przekazać informacje
o możliwości zgłoszenia sprawy do policji.
Co grozi za cyberprzemoc? Zwykle sprawca przemocy w sieci długo pozostaje bezkarny, kiedy mamy do czynienia z cyberprzemocą, a ofiara milczy. Wielu sprawców przemocy w sieci, którym grozi zdemaskowanie zaczynają niszczyć dowody: uszkadzają komputer, telefon. Obecnie jednak policja i policyjni specjaliści z zakresu informatyki są
w stanie odtworzyć dane nawet z uszkodzonego sprzętu. Nie ma więc problemu w tym, aby ustalić adres IP takiego komputera lub numer, z jakiego wysyłano SMS-y z groźbami czy kompromitujące zdjęcia. Wielu sprawców cyberprzemocy dosięga sprawiedliwość i muszą ponieść konsekwencje swoich działań. Jakie skutki prawne niesie za sobą tego rodzaju przemoc? Według kodeksu karnego sprawcom może grozić grzywna lub kara pozbawienia wolności do lat 8.